การผ่าตัดกระดูกสันหลัง เป็นการผ่าตัดจากสาเหตุต่างๆ เช่น จากอุบัติเหตุหมอนรองกระดูกเบียดทับเส้นประสาท กระดูกสันหลังเสื่อมเบียดทับเส้นประสาท กระดูกสันหลังผิดรูป เป็นต้น เมื่อผู้ป่วยเข้ารับการผ่าตัดแล้วอาจจะยังไม่สามารถใช้ชีวิตได้ตามปกติ ต้องใช้เวลาพักฟื้นสักพักเพื่อรักษาบาดแผล โดยในระยะพักฟื้นควรปฏิบัติตัว ดังนี้
สิ่งที่ควรทราบเมื่อเสร็จการผ่าตัดกระดูกสันหลัง
ผู้ป่วยจะตื่นจากการทำผ่าตัดพร้อมมีสายต่างๆ ทั่วร่างกาย เช่น สายจากการให้น้ำเกลือ สายสวนปัสสาวะ สายระบายเลือดจากแผลผ่าตัด และสายที่ทำการบันทึกสัญญาณชีพจากอวัยวะต่างๆ
ผู้ป่วยจะถูกตรวจประเมินระบบประสาททันทีหลังจากที่เริ่มตื่น เช่น ขอให้ทำการกระดกข้อเท้า กระดกนิ้วโป้งเท้า
สำหรับผู้ป่วยที่ไม่ต้องอยู่ ICU หลังการผ่าตัดจะถูกย้ายไปอยู่ที่ห้องพักฟื้น เพื่อสังเกตอาการประมาณ 1-2 ช.ม.
สำหรับผู้ป่วยที่ต้องสังเกตอาการอย่างใกล้ชิด อาทิ ผู้ป่วยสูงอายุ จะได้รับคำแนะนำให้พักที่ห้องอภิบาลใกล้ชิด (ICU) 1 วันก่อนย้ายไปห้องพักผู้ป่วยปกติ
ในการผ่าตัดทางกระดูกสันหลังบางเทคนิควิธีอาจจำเป็นต้องงดน้ำงด
อาหารต่อไปอีกระยะหนึ่ง แต่ผู้ป่วยทั่วไปจะได้รับอนุญาตให้รับประทาน
อาหารอ่อนได้ใน 24 ชั่วโมง
เมื่อมีการปวดแผลผ่าตัด ควรแจ้งพยาบาลเพื่อรับยาระงับปวด อาการปวดจะลดลงอย่างมากเมื่อผ่านไป 2-3 วัน
ผู้ป่วยที่ได้รับการดมยาสลบ และใส่ท่อช่วยหายใจอาจมีอาการเจ็บคอ ปากแห้ง หรือมีอาการคลื่นไส้อาเจียนหลังผ่าตัดได้
ผู้ป่วยที่ได้รับการฉีดยาชาเข้าช่องไขสันหลัง หรือฉีดยาชาบริเวณเส้นประสาท ยาชาอาจยังไม่หมดฤทธิ์ทันที ควรระมัดระวังการกระแทก หรือโดนของร้อนจัด เย็นจัดบริเวณที่ยังชาอยู่
หลังผ่าตัดหากปัสสาวะไม่ออก ให้แจ้งแพทย์ หรือพยาบาลซึ่งอาจจำเป็นต้องสวนปัสสาวะทิ้งเป็นการชั่วคราว
โดยทั่วไปผู้ป่วยจะลุกยืน และฝึกเดินในวันที่ 2 หรือ 3 พร้อมกับการถอดสายสวนปัสสาวะ และสายระบายเลือดออก อย่างไรก็ตาม แพทย์จะพิจารณาให้เหมาะสมกับผู้ป่วยเป็นกรณีไป
แผลจะถูกน้ำได้เมื่อแผลหายสนิทดี อาจใช้เวลาประมาณ 10-14 วัน แพทย์จะพิจารณาจากแผล และแจ้งให้ทราบอีกครั้งก่อนกลับบ้าน
การหายของแผลขึ้นกับขนาด ความลึก ตำแหน่ง ตลอดจนการไหลเวียนโลหิตในบริเวณแผล นอกจากนี้ความแข็งแรงของผู้ป่วย อายุ และภาวะทางโภชนาการโรคประจำตัวบางอย่างจะมีผลทำให้แผลหายช้า เช่น โรคเบาหวาน
การตัดไหมขึ้นกับชนิดของไหมที่ศัลยแพทย์ได้เย็บไว้ ซึ่งมีทั้งชนิดไหมละลาย และไหมไม่ละลาย โดยแพทย์จะแจ้งให้ท่านทราบ ทั่วไปจะตัดไหมหลังผ่าตัด 10-14 วัน ยกเว้นถ้าเย็บด้วยไหมละลายในชั้นใต้ผิวหนังก็ไม่ต้องตัดไหม
จะต้องกลับมาพบแพทย์ครั้งแรกหลังจากออกจากโรงพยาบาลโดยทั่วไปจะประมาณ 7-10 วัน ขึ้นอยู่กับแพทย์พิจารณาผู้ป่วยแต่ละราย
หากแผลหายไม่ปกติจะมีอาการปวดไม่ลดลงตามเวลาที่ผ่านไป บวม แดงร้อน หรือมีไข้ หรืออาจมีสารคัดหลั่งออกมาจากแผล ปวดหลังมากผิดปกติ ควรรีบกลับมาพบแพทย์
หลังผ่าตัดต้องใส่อุปกรณ์พยุงกระดูกสันหลัง (Brace) โดยทั่วไปจะได้รับคำแนะนำให้ใส่ไว้ 1-2 เดือนหรือตามแพทย์สั่ง
ผู้ป่วยมักเกิดคำถามต้องพักฟื้นกี่วันจึงกลับไปทำ
งานได้? ผู้ป่วยส่วนมากจะรู้สึกสบายขึ้นมากใน 2-3 สัปาห์ และสามารถกลับไปทำ
งานได้ตามปกติ แต่ในบางรายอาจต้องใช้เวลา 4-8 สัปดาห์ กว่าที่จะสามารถไปทำ
งานได้ ทั้งนี้ขึ้นกับความแข็งแรงของร่างกายผู้ป่วย ลักษณะของ
งานที่ทำ และชนิดของการผ่าตัด
ข้อควรปฎิบัติในช่วงหลังจากกลับบ้าน สำหรับการ
ผ่าตัดกระดูกสันหลังส่วนเอวทั่วไป
สัปดาห์ที่หนึ่ง
เดินในบริเวณบ้านทุกวันบ่อยเท่าที่จะทำได้ เพิ่มระยะทาง และเวลาขึ้นวันละน้อย โดยไม่ลืมสวมอุปกรณ์พยุงหลังหรือคอ (Brace) และใช้ไม้เท้า, ไม่ควรนั่งนานเกิน 20 นาที, ขึ้นลงบันใด ต้องเกาะราวบันใดเสมอ, รับประทานยาตามแพทย์สั่ง, ดูแลแผลตามที่ได้รับคำแนะนำจากแพทย์
สัปดาห์ที่สอง
ทำกิจวัตรประจำวันได้มากขึ้น เดินได้ไกลขึ้น เดินได้บ่อยขึ้นแต่ยังคงต้องพักสม่ำเสมอ เมื่อรู้สึกเมื่อยหรือ เพลีย, ยกของได้บ้างที่หนักไม่เกิน 2 กิโลกรัม, ผู้ป่วยที่ฟื้นตัวเร็วไม่มีอาการปวดแล้ว จะสามารถขับรถระยะทางใกล้ๆได้ แพทย์อาจนัดให้ท่านกลับมาพบ เพื่อตรวจประเมินหลังผ่าตัด
สัปดาห์ที่สาม
ระยะนี้ผู้ป่วยยังคงต้องฝึกเดินพร้อมกับเพิ่มระยะทาง และเวลาเดินให้มากขึ้น, ทำงานบ้านเล็กๆ น้อยๆ ได้, ยกของหนักได้ไม่เกิน 5 กิโลกรัม, ผู้ป่วยที่อายุไม่มาก ร่างกายฟื้นตัวเร็ว อาจไม่ต้องใช้ไม้เท้าในการเดิน สวมอุปกรณ์พยุงตามคำแนะนำของแพทย์
สัปดาห์ที่สี่
ในเรื่องการเดินจะทำได้มากขึ้น และไกลขึ้น, อาจเริ่มออกกำลังกายเบาๆ ทำงานบ้านได้เพิ่มขึ้น, สามารถขับรถได้ไกลขึ้น, สามารถเดินได้โดยไม่ต้องใช้ไม้เท้า ใช้อุปกรณ์พยุงหลัง หรือคอตามที่แพทย์แนะนำ
เดือนที่สองและสามหลังผ่าตัด
จะสามารถเพิ่มกิจกรรมได้ เช่น ว่ายน้ำ ถีบจักรยานอยู่กับที่ และออกกำลังกายที่ไม่หักโหม อย่างไรก็ตาม อาการตึงหลังอาจยังคงมีอยู่ไปจนระยะเวลา 3-5 เดือนจึงค่อยดีขึ้น คำแนะนำนี้สำหรับการผ่าตัดกระดูกสันหลังทั่วไป แต่อย่างไรก็ตาม การผ่าตัดบางประเภทมีคำแนะนำที่แตกต่างกว่านี้ โดยศัลยแพทย์จะประเมินจากสภาพโดยรวมของผู้ป่วย และชนิดของการผ่าตัดเป็นรายๆไป ให้ยึดถือปฏิบัติตามที่แพทย์ผู้ผ่าตัดแนะนำเป็นหลัก แพทย์จะนัดกลับมาตรวจประเมินเป็นระยะๆ ท่านจึงควรปฏิบัติตามอย่างเคร่งครัด
กิจกรรมที่ควรทำ และควรเว้นหลังการ
ผ่าตัดกระดูกสันหลัง
กิจกรรมที่ต้องเว้น
กิจกรรมที่ต้องก้มตัวสุด หรือแอ่นหลังสุดเป็นประจำ, ก้มหลังยกของ ก้มหลังเก็บของให้ใช้วิธีย่อเข่าแทน, ควรเว้นการยกของหนักมากเกินกำลัง, ไม่ควรอยู่ในที่ซึ่งมีการสั่นสะเทือน, ไม่นั่งนานๆ โดยเฉพาะในที่นั่งซึ่งอ่อนนุ่มจนทำให้หลังโค้งงอ หากงานที่ทำจำเป็นต้องนั่งตลอดทั้งวัน ควรหาโอกาสเดินเปลี่ยนอิริยาบถทุก 1 ชั่วโมง, การขับรถ หากผู้ป่วยจำเป็นต้องขับรถ ผู้ป่วยสามารถขับรถได้เมื่ออาการปวดของท่านทุเลาลง โดยทั่วไปผู้ป่วยจะขับรถได้หลังผ่าตัดประมาณ 2 สัปดาห์ และจะสามารถขับรถได้ไกลขึ้นเมื่อผ่านไป 2-3 เดือน ควรหลีกเลี่ยงการขับรถต่อเนื่องระยะทางยาว หากจำเป็นต้องพักร่างกายควรเปลี่ยนอิริยาบถเป็นระยะๆ ทุก 1-2 ชั่วโมง
กิจกรรมที่ควรทำ
เดินออกกำลังกาย โดยเพิ่มระยะการเดินขึ้นในแต่ละวัน, สวมรองเท้าที่มีส้นนุ่มรองรับการกระแทกเมื่อเดิน หรือออกกำลังกาย, เมื่อแผลหายดีแล้วแต่ยังมีอาการหลังตึง ให้ออกกำลังกายด้วยการว่ายน้ำ เพื่อยึดและเสริมสร้างกล้ามเนื้อ และการเดินทาง เมื่อต้องนั่งรถเดินทางไกลควรปรับพนักพิงให้เอียงลงมากกว่าปกติ เพื่อถ่ายน้ำหนักไปยังแผ่นหลัง และพักเปลี่ยนท่าทางเป็นระยะๆ
อ้างอิงข้อมูลจาก
https://www.bangkokhospital.com/index.php/th/diseases-treatment/qa-post-spinal-surgery